Hoe fotografeer je een ijsvogel?

De ijsvogel staat bij heel veel fotografen hoog op de lijst om vast te leggen. Toch lukt het lang niet iedereen om ook daadwerkelijk een ijsvogel te fotograferen. Voor mij was dit ook het geval, lang dacht ik dat het een onmogelijke opgave was om de ijsvogel überhaupt te spotten.  

In 2018 was het dan eindelijk zo ver, mijn allereerste ijsvogel foto. Het regende, het was koud maar na ruim 3,5 uur wachten stopte de ijsvogel op een takje recht voor mijn lens. En dan gaat je knop om en wil je foto na foto maken. De ijsvogel kwam nog zeker twee of drie keer terug op hetzelfde plekje en ik kwam thuis met ruim 500 foto’s. Dat zijn dagen om NOOIT weer te vergeten.

Die eerste keer heb ik geen enkel idee wat ik aan het doen ben, het was de eerste keer dat ik überhaupt een vogel zou gaan fotograferen. De speurtocht naar de juiste instellingen volgde daarna al snel, want als je eenmaal een ijsvogel hebt gespot en gefotografeerd wil je het daar niet bij laten.

Enkele ijsvogel feitjes:

* De ijsvogel heeft een hekel aan ijs, en dat is best gek gezien zijn naam. Maar als er ijs op het water ligt kan de ijsvogel geen visjes vangen.

* In het Engels is er een meer logische naam aan de vogel gegeven; de Kingfisher (Koning visser). Om meer over de naam van de ijsvogel te komen weten klik je hier. 

* Het mannetje heeft een geheel zwarte snavel en het vrouwtje heeft een grotendeels oranje onder-snavel.

* Het broedseizoen van de ijsvogel ligt tussen maart en augustus maar is afhankelijk van de winter. Hoe zachter de winter hoe vroeger het vrouwtje begint met het leggen van eitjes. Gemiddeld legt het vrouwtje twee a drie nestjes eieren per seizoen.

* De ijsvogel bouwt geen nest maar graaft er eentje in de wal langs het water. De tunnel kan soms wel een meter lang zijn en aan het einde maakt het mannetje een nesthol.

* Het ijsvogel mannetje maakt indruk op het vrouwtje door een visje voor haar te vangen. Als het vrouwtje het visje accepteert mag het mannetje met het vrouwtje paren. Mocht je dit ooit zien gebeuren, dit klusje is binnen enkele seconden geklaard!

Hoe spot je een ijsvogel?

Het spotten van de ijsvogel is het halve werk en nog helemaal niet zo simpel. Het is daarom van belang om enkele details van de ijsvogel alvast te leren herkennen. Welke geluid maakt de ijsvogel en wat zijn de perfecte locaties om de ijsvogel te spotten.

De ijsvogel heeft weinig zangtalent en maakt vooral schelle fluittonen. Klik hier voor een video met het geluid van de ijsvogel. Neem het geluid goed in je op en je zal merken dat je de ijsvogel al vaker hoort dan je denkt. 

Daarnaast vliegt de ijsvogel de hele dag door als een blauwe bliksem over het wateroppervlak zoekende naar visjes. Deze visjes staan dagelijks meerdere malen op het menu. Zoek daarom naar visrijk water met voldoende begroeiing aan de waterkant, let goed op de overhangende takjes want daar neemt de ijsvogel vaak plaats. Dit kan prima bij bijna alle soorten water die we in Nederland kennen. Als de ijsvogel er maar een flinke portie vis kan scoren.

Als je eenmaal een mooi plekje hebt gevonden, en je kent het geluid, is het nu een kwestie van geduld, geluk en doorzettingsvermogen. Keer regelmatig terug naar de plek en houd vol, lukt het je vandaag niet dan kan het zomaar zijn dat de ijsvogel morgen wel voorbij komt vliegen. 

Welke fotografie gear gebruiken we?

Zoals al eerder genoemd is de ijsvogel een razendsnelle vogel. Met een maximum snelheid van maar liefst 80 km/u flits de vogel dagelijks over het water op zoek naar visjes. Tussen het vissen door neemt de ijsvogel ook regelmatig een rust moment op één van de vele takken langs het water. Het uiteindelijke doel is om de ijsvogel zowel zittend op het takje als duikend naar visjes vast te leggen.

De ijsvogel land niet elke keer recht voor je. Vandaar dat je bij het fotograferen van ijsvogels het beste gebruik kan maken van een snelle camera met een redelijke zoomlens (minimaal 300mm).

Zelf maak ik  gebruik van de Nikon Z6 in combinatie met een Nikon 200-500 F/5.6 (inclusief de FTZ-adapter). De Nikon Z6 heb ik gekozen op basis van formaat, gewicht, hogere ISO prestatie en het feit dat het een full frame systeemcamera is. Door het ontbreken van de spiegel is de Nikon Z6 compacter en lichter in gewicht. Daarnaast zocht ik een camera waarbij ik zonder teveel aan ruis de Iso op 6400 kan instellen om de ijsvogel ook duikend goed vast te kunnen leggen.

Voor de lens zocht ik advies in een fotografie winkel. Omdat ik me meer wilde richten op het fotograferen van “wildlife” in het algemeen zocht ik een lens die flink kon zoomen, snel was en met een constant diafragma. Dit laatste houd in dat het diafragma over de gehele focale lengte, het gehele zoombereik, gelijk blijft. Dus of ik nou op 200mm of op 500mm fotografeer, bij deze lens blijft het diafragma F/5.6.

Ook zou ik adviseren om gebruik te maken van een statief of monopod. Het is misschien niet altijd ideaal om dit met je mee te moeten slepen maar als je een langere tijd op een bepaalde plek gaat zitten, wachtend op de ijsvogel, wordt een camera met een beetje zoomlens al snel erg zwaar.

Hoe ga je te werk?

Hoe je de instellingen gaat instellen hangt af van wat je wilt fotograferen, of het een zittende ijsvogel is of een duikende. Ga je voor het eerst op pad om de ijsvogel te fotograferen stel dan niet te hoge eisen aan jezelf. Een ijsvogel zittend op een takje is al een flinke uitdaging!  

Stel om te beginnen je camera in op continue autofocus. Dit is bij Canon de AI-servo stand en bij Nikon de AF-C stand. Door gebruik te maken van deze stand zal de camera continue de autofocus blijven aanpassen als je onderwerp beweegt. Ook een ijsvogel zittend op een tak beweegt. Op dit soort momenten helpt de continue autofocus stand om de ijsvogel scherp in beeld te krijgen en houden. 

De sluitertijd stel je voor een ijsvogel zittend op een takje in tussen 1/200 en 1/400. Dit is, vanaf een statief of monopod, een prima sluitertijd om de enigszins stil zittende ijsvogel te kunnen fotograferen.

Om voldoende licht in de lens te krijgen gebruiken we een diafragma tussen F/5.6 tot F/8. Al het licht is welkom om onze sluitertijd te kunnen verhogen en de Iso zo laag mogelijk te houden. Zeker bij de ijsvogel in de ruststand is een lage Iso het mooiste. 

Nu je de sluitertijd en het diafragma hebt ingesteld is de Iso aan de beurt. Kies je er voor om deze op automatisch te zetten dan bepaald de camera de Iso die past bij de lichtomstandigheden. Hoe donkerder het is hoe hoger de Iso, en dat is niet altijd even mooi. Er zal steeds meer ruis zichtbaar worden op je foto’s, stel daarom ook een maximum Iso die past bij je camera. 

Eventueel kun je gebruik maken van de sluitertijd voorkeuze stand, TV-stand bij Canon en de S-stand bij Nikon. Hierbij bepaal je zelf de sluitertijd en zal de camera het diafragma bepalen. Met een auto-Iso stand zal de camera de Iso bepalen tot het maximale wat je zelf hebt ingesteld. Het voordeel is dat je nu alleen met de sluitertijd bezig hoeft te zijn. 

De ijsvogel in een duikvlucht fotograferen is een grotere uitdaging. Het is mij nog maar één keer goed gelukt. De lichtomstandigheden waren echter dusdanig slecht dat ik een hoge Iso moest gebruiken.  Alleen zo kon ik de ijsvogel duikend en met een snelle sluitertijd fotograferen.  

Een duikende ijsvogel fotografeer je met een flink snelle sluitertijd. Tussen 1/1600 en 1/4000 zal je zeker gaan gebruiken wil je de ijsvogel in duikvlucht kunnen bevriezen. Het diafragma stellen we in tussen F/5.6 en F/8 om zoveel mogelijk licht in de lens te laten komen, dit kun je goed gebruiken bij een snelle sluitertijd. 

Zodra de ijsvogel heeft plaats genomen op een tak stel je bijna recht onder die tak op het water scherp.  De ijsvogel duikt in een bijna rechte lijn naar beneden en doet dit vaak een aantal keer vanaf dezelfde tak. Zo kun je de lijn van de ijsvogel volgen en scherpstellen op een andere plek op het water mocht de eerste poging niet helemaal geslaagd zijn. 

De burst-modus, ook wel continuous modus genoemd, is een absolute aanrader bij het fotograferen van de duikende ijsvogel. Zodra de ijsvogel van de tak weg duikt druk je de sluiterknop voor een paar seconden in, waardoor je camera in korte tijd een flink aantal foto’s zal maken. De kans op succes is hiermee een stuk groter. 

Mocht je naar aanleiding van dit artikel nog vragen hebben, stel deze dan gerust via de mail aan Martijn

Ben je gelijk aan de slag gegaan en wil je het resultaat met ons delen? Gebruik de hashtag #foto27nl_ijsvogel en wie weet zie je jouw foto terug op onze feed!